An example search has returned 50 entries
’Asdzą́ą́ Báhóózhóní yinishyée dooleeł.
woman happy 1-called.NI FUT’Ałk’ésdisí naháłnii’go sitsilí dóó shideezhí ’aheełt’éego bá ’ahá níjaa’.
candy 3-1-buy.CI-GO 1-little.brother and 1-little.sister 3-1 split-GO.I 3-for 3-1 gave.I’Ałk’idą́ą́’ Diné bikéyah bikáa’gi łį́į́’ bichąą bíighahgo tł’oh deíl’áá ńt’éé’ jiní.
long.ago Navajo.land 3-upon-at horse 3-belly sufficient-GO Pl-3-extend.out.of.sight.SNP hearsay-naashii
Béégashii báháchxį’go bik’ee neeshchééł.
cattle 3-become.angry.I-GO 3-on.account.of 1-flee.Prog
listen
I am fleeing the angry bull.
bookmark- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- háchį’ become angryfind in Navajo Verb Modes
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- -k’ee on account offind in Navajo Postposition Lexicon
- Progressive (Prog)find in Navajo Verb Modes
- neeshchééł flee, run away fromfind in Navajo Verb Modes
Ch’ééh jiyáání hooghangóó dah dii’ą́ągo shee nahóółtą́.
watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-rain.PCh’iyáán ’áshłaadóó tsííd bik’i hooziid.
food 3-1-cook.P-from embers 3-onto area-1-cover.PChidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?
airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.PChidíísh bee hólǫ́ doodago ni daats’í chidí nee hólǫ́?
car-Q 3-with 4-exist.N or 2 maybe car 2-with 4-exist.NIDoes s/he have a car or do you have a car?
bookmarkChidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?
car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NIDoes s/he have a car or do you have a car?
bookmarkDa’ Ron saad neiskáá’?
Q Ron word 3-3-investigate.PDamǫ́ǫgo tódilchxoshí yishdlį́į́h.
Sunday-GO soda 3-1-drink.Udazhdiłhį́į́h
pl-3DO-4dpl-melt.it.IDá’ák’ehdi t’ah ńt’éé’ t’óó ’ayóigo nahachagii bizhiin yijiłgo yiiłtsą́.
field-at still past many grasshoppers swarm 4-move.along.Prog-GO 3-1-see.Pdiidiłjeeh
3DO-3-start.fire.IDiné nishłį́į ndi Bilaagana bizaad t’éí bee yáshti’.
Navajo 1-be.NI but English language only 3-with 1-speak.IDíí haa yit’éego ’atiin?
this how 3-be.NI roadDlǫ́ǫ́’ ba’áán góne’ yah ’adeeshnii’go dlǫ́’áyázhí shishhash.
prairie.dog 3-hole into down1-3.to.reach.out.hand prairie.dog-little 1-bite.Pdooshą’ dó’ léi’ --- lá
Doozhǫǫgo da’ííłta’ígíí t’éiyá yá’át’éehgo naanish bá dahólǫ́.
satisfactory pl-3-study.P-NOM only 3-good.N-GO work 3-for pl-3-exist.NIOnly the people with a decent education have good jobs.
bookmarkdínółkaad
3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).Istart to herd them (animals), 2nd person dual
bookmarkhaa néelą́ą́’
Haa nízahdę́ę́’ hoołtį́į́ł?
how 3-long-from rain.ProgHastiin Nééz doo ’asht’é’égóó nihibéégashii yá doolnih.
Mr. Long extremely 1pl-cow 3-for 3-annoy.Proghazhdoołtééł
3DO-4-carry.him/her.up.out.of.something.Fcarry him/her up out of something, 4th person
bookmarkHáádę́ę́’shą’ tó ndahohheeh?
where-from-Q water pl-3-2-haul.LPB.IHádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?
when-past-Q Mary school-from 3-return.PKǫ’ ’ayóigo bee n’deezdíín ndi doo shiníłdoi da.
fire very 3-with 3-sheds.light.P but NEG 1-3-warm.SPN NEGNaalyéhé bá hooghandi tł’oh hániikai ńt’éé’ ’áníídí yee’ ’ásdįįd lágo ’áadi niikai.
trading.post-at hay 1dpl-go.pl.P past recently very 3-disappear.P DISC-GO there 1dpl-go.pl.P
listen
We went to the trading post after hay only to find that the supply had just run out.
bookmark- -á for, for the benefit offind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- time
- ’ániidígo recently, not long agofind in Navajo Adverb Lexicon
- time
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
Náás heesháałgo chidí bine’ ’ííyá.
forward 1-step.Prog-GO car 3-behind 1-go.PŃléí dził bighą́ą́’dóó łid yót’ááh yít’i’.
over.there mountain 3-over there smoke to.rise.up into-I.Shighandóó ndáá’góó ’ada’iisdee’go nihí ’éí t’áá yiike’.
1-home-from war.ceremony-to 3-go.away.P we.du.pl TOP just 1du-remain.behind.PSiláo yik’ee noochééł.
police account 3-flee.ProgTsé ’ayóí ’áníłtso léi’ tsékooh góyaa hadah ch’ééłmááz.
rock remarkably large INDEF canyon areal-down areal-edge out-3-1-roll.PTsékooh biniit’aají łįį’hoł sizį́į́go binísá.
canyon 3-barring.to.a.point horse 4-with 3-stand.SPN.GO 3-1-caught-up.PTł’óo’di kǫ’ diltłi’ bikáa’gi chéch’il ła’ dináádísh’nííł.
outside-at fire 3-burn.NI 3-on-at oak some fire-again-3-1-move.PlO.I
listen
I put some more oak on top of the fire burning outside.
bookmark- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- diltłi’ burnfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- dináádish’nííł put more of them into the firefind in Navajo Verb Modes
- tł’óo’di outsidefind in Navajo Adverb Lexicon
- -gi atfind in Navajo Postposition Lexicon
yóó’
away (disappearing, getting lost)
bookmark